Verlof opnemen: wie heeft het initiatief?
In Nederland geldt als uitgangspunt dat de werknemer bepaalt wanneer hij of zij vakantie opneemt. Een werkgever mag de werknemer dus in principe niet verplichten om verlof op te nemen. Toch zijn er uitzonderingen op deze regel waarbij de werkgever onder bepaalde omstandigheden wél kan sturen op het opnemen van vakantiedagen.
Wettelijke regeling rondom vakantieverlof
Volgens de Nederlandse wet heeft elke werknemer recht op een minimum aantal vakantiedagen per jaar. Deze vakantiedagen bouwen werknemers op gedurende het jaar en zijn in de meeste gevallen vier keer het aantal dagen dat iemand per week werkt. Deze wettelijke vakantiedagen moeten binnen zes maanden na het einde van het kalenderjaar worden opgenomen. Doet de werknemer dit niet, dan vervallen de dagen automatisch, tenzij hij of zij hier gegronde redenen voor heeft.
De rol van de werkgever bij de vervaltermijn
Werkgevers hebben de plicht hun werknemers tijdig te informeren over het naderende vervallen van vakantiedagen. Wanneer een werknemer structureel geen vakantie opneemt, mag de werkgever hem of haar daar actief op wijzen. In sommige gevallen mag een werkgever zelfs aandringen op vakantie, bijvoorbeeld om langdurige overbelasting te voorkomen.
Mag een werkgever vakantie verplicht opleggen?
In principe niet, maar hier zijn enkele uitzonderingen op. In situaties waarin sprake is van bedrijfseconomische redenen, zoals bij een tijdelijke bedrijfssluiting tijdens de bouwvak, of als dit uitdrukkelijk in de cao of arbeidsovereenkomst is vastgelegd, mag de werkgever wel vakantiedagen aanwijzen. Ook mag er bij een crisis, zoals tijdens de coronapandemie, tijdelijk een ander vakantiebeleid worden gevoerd als dit in overleg met de ondernemingsraad of werknemers gebeurt.
Overleg blijft essentieel
In alle gevallen geldt dat de werkgever in overleg moet treden met de werknemer. Zelfs bij het aanwijzen van collectieve vakantiedagen is het belangrijk om dit tijdig en transparant te communiceren. Een eenzijdige aanwijzing zonder overleg is juridisch risicovol en kan later tot discussies of juridische procedures leiden.
Conclusie
Hoewel het uitgangspunt is dat werknemers zelf beslissen wanneer ze vakantie opnemen, zijn er situaties waarin een werkgever vakantiedagen kan aanwijzen of laten opnemen. Dit moet dan wel gebeuren in overeenstemming met wetgeving of contractuele afspraken. Transparantie, tijdige communicatie en overleg zijn hierin cruciaal om conflicten te voorkomen en een gezonde werkrelatie te behouden.
